Een hoek in de literatuur

Gertrude Stein is geen onbekende en toch geen bekende. Het schilderij dat Pablo Picasso van haar gemaakt heeft: een niet-klassieke schoonheid wordt op een niet-klassieke manier weergegeven maar zowel het model als het kunstwerk verwijst naar de klassieke geschiedenis en dus naar de schoonheid en de waarheid. Stein en Picasso hebben elk op hun eigen terrein de geschiedenis een knik laten maken.
Het schrijverschap van Stein wordt nog steeds niet op zijn juiste waarde geschat.
Door Gertrude Stein hebben we de literatuur op een andere manier leren lezen.
Het perspectief. Stein schrijft over zichzelf niet alleen als een andere persoon maar ook alsof het ik iemand anders is. Net zoals in de kubistische schilderkunst wordt het gezichtspunt veranderd.
De structuur. De taal waarmee Stein werkt, wordt gegeseld: de woorden krijgen een 'natuurlijke' plaats die anders is dan de conventionele.
De conventies. De schrijfster gebruikt komma's, punten, uitroeptekens, aanhalingstekens zoals zij wil. Het esthetisch beeld wordt een deel van het verhaal.
De ontknoping. Die er niet is.
De houding. Er is een merkwaardige mengeling van intellectualisme en een bewuste dommigheid, naïviteit - denk aan Le Douanier Rousseau.
Dit alles resulteert in een unieke stem die geen vergelijk heeft. Gertrude Stein poneert en oreert vanuit een zelfbewustzijn dat vandaag de dag niet meer kan. Zoveel zelfverzekerdheid is verdacht.
Het essay 'Poëzie en spraakkunst' dat Druksel in een vertaling van Mon Nys uitgeeft, is hiervan een voorbeeld. Ze spreekt over haar eigen schrijven terwijl ze wel vindt dat iedereen zo zou moeten schrijven - en tegelijkertijd ook niet want ze blijft zich bewust van haar eigenheid.
Gertrude Stein is het slachtoffer van de 'cultural studies' geworden: alles wat over haar beweerd wordt, is fout, ondoordacht en ideologisch bepaald. Heeft ze tegen de machtsstructuren geschreven? Ze heeft nieuwe machtsstructuren 'ontworpen'. Anti-patriarchaal? Ze heeft zich als een patriarchale matriarch gedragen. Anti-autoritair? Ze heeft zich met het Vichy-regime gecompromitteerd.
Maar dit alles is van geen tel. Wie deze woorden leest, wordt verheugd door de frisheid van de woorden, het sprankelen van de ideeën, de zekerheid van het modernisme, de juistheid van de kunst.